Onmisbaar naslagwerk
 
Uniek boek
Zelf bewoner van een eeuwenoude prachtig gerestaureerde boerderij met uitzicht op Dalfsen ploos oud Hammenaar Evert Roelofs de geschiedenis uit van maar liefst zo’n 140 boerenerven in Meer en Noord-Meer in wat hij noemt "het mooiste gebied” van onze provincie. En met succes!
 
Voor iedereen die geïnteresseerd is in de boeiende geschiedenis van de afgelopen vijf eeuwen is er het werkelijk schitterende boek "Meer en Noord-Meer”. Geen droog geschiedenisboek, maar een 300 pagina’s tellend boek met een mooie vormgeving dat uitnodigt om het zo van de tafel of uit de boekenkast te pakken en er in te lezen. Al is het alleen maar vanwege de 300 unieke foto’s, waarvan 60 in kleur! Roelofs kreeg ze van de mensen die in Meer en Noord-Meer wonen. Ook zelf had hij er als geboren Hammenaar veel dia’s gemaakt. "Veel foto’s zijn niet bekend in Den Ham. Zelfs nooit eerder gepubliceerd. Dus zeer zeldzaam.” Zo is er een foto uit 1959 van de rogge-oogst met schoven op het land. Daarbij ook een afbeelding van een arenlezende vrouw. (Dit schilderij van Hendrik Valkenburg is het enige in ons land met zo’n tafereel.)
 
Op de kaart
Ter oriëntatie: Meer en Noord-Meer liggen ten westen van het dorp Den Ham. Tussen Den Ham en de Regge. Dwars daar doorheen stroomt de Linderbeek. Noord-Meer grenst aan het Eerder Achterbroek. Voor in het boek is een oude kaart uit 1630 opgenomen. De havezathen langs de Regge zijn erop terug te vinden. De Linderbeek heette toen Hambeke. Achterin het boek ook een kaart, maar dan met een fietsroute. Opdat iedereen nu eens dit mooie gebied kan (her-) ontdekken.
 
Albert Kleinjan
Aanleiding tot het schrijven van dit boek is het grote aantal artikelen over de boerenerven in dit deel tussen Den Ham, Ommen en Hellendoorn, die wijlen Albert Kleinjan er ooit aan wijdde in de regionale krant.
Kleinjan, boer en rietdekker, woonde in Meer. Hij had één passie: verleden, geschiedschrijving en archeologie. Altijd was hij dan ook te vinden in de archieven van de provincie, gemeente en kerk. Hij beschreef de bewoningsgeschiedenis van elk erf en boerderij vanaf de middeleeuwen. Graag wilde hij een boek uitgeven, maar begin jaren 90 werd hij ziek ...
 
In boekvorm
Aan de geschiedschrijving van Kleinjan voegde Roelofs niets toe. Wel moest het gerangschikt en aangevuld worden om het in boekvorm te laten verschijnen. Evert Roelofs nam "de vellen papier” drie jaar geleden mee naar zijn boerderij. Uitgangspunt was toen: "Ik wil het boek van Kleinjan wel presenteren, maar dan wel zo dat het ook gelezen wordt”.
Avond aan avond werkte hij er daarom aan. Tot zelfs in de kleine uurtjes werkte hij de talrijke documenten uit. Roelofs: "Als je ’s avonds bezig bent, kijk je niet meer naar de klok. Het kwam regelmatig voor dat ik tot 2 uur ’s nachts bezig was.” Overdag trok hij vaak kris kras door het gebied. Hij bezocht de nu nog bestaande erven en sprak er met de mensen. Roelofs: "Ik had niet veel langer moeten wachten. Nu heb ik nog wat informatie bij de mensen weg kunnen halen.” Roelofs kwam tot de conclusie dat er in dit landschappelijk gezien zeer aantrekkelijke gebied knap veel veranderd is sinds de Middeleeuwen.
Roelofs ontdekte dat er behalve de akten, doopregisters, vuursteenregisters en de kronieken niet veel bekend was over dit gebied. Daarom verdiepte hij zich uitvoerig in de mensen en hoe ze hier geleefd hebben. Om de geschiedenis te achterhalen verdiepte ook hij zich in de archieven, o.a. die van Deventer en Arnhem.
 
Oude erven
In het boek beschrijven Kleinjan en Roelofs onder meer de 10 oudste erven, zoals Nevenzel, Looms, Groothalle en Rohorst. Hun geschiedenis gaat terug tot in de Middeleeuwen. Kleinjan en Roelofs beschrijven de vroegere bewoners en vermelden wat er in akten is opgenomen. Daarna volgt van de erven een kroniek. Zo wordt van de Rohorst beschreven wie er allemaal vanaf 1520 woonden en wat er met deze mensen is gebeurd.
De mensen in dit gebied waren nauw met elkaar verbonden. Hoe kan het ook anders. Velen trouwden met elkaar. De "noaberschop” was groot in blijde en minder blijde tijden.
Kenmerkend voor de boerderijen waren de zogenaamde "oonderschoeren”. Nog enkele zijn hiervan overgebleven, o.a. bij Soepenberg aan de Hallerhoek. Een foto prijkt op het omslag van het boek.
Albert Kleinjan bestudeerde en beschreef zijn leven lang de volledige bewoningsgeschiedenis van de erven vanaf de Middeleeuwen tot nu toe. Evert Roelofs nam de afgelopen jaren de beschouwingen over de bewoners van de buurtschap voor zijn rekening: "Hoe men leefde en leeft”.
Roelofs beschrijft zowel de boerenerven als ook de natuur: "Schitterend natuurschoon, echt nog oud landschap. We moeten ons met z’n allen inspannen om daar zoveel mogelijk van te behouden en ons best doen om datgene wat nog een klein beetje aangepast kan worden”.
 
De bekendste Hammenaar
Uitvoerig wordt het leven van dominee Bakker (geb. 1804) beschreven. Bakker legde in 1839 de eerste steen van de Ned. Hervormde Kerk op de Brink.
Volgens Roelofs is deze dominee Bakker de bekendste Hammenaar. Bakker kwam als jong predikant (midden 20 jaar) naar Den Ham en bleef er zijn leven lang. Daarnaast maakte hij veel mee in het brinkdorp: ”Hij heeft een heel bewogen leven gehad”. Hij was zeer ondernemend. Ook heeft hij maatschappelijk veel gedaan.
Bakker liet in 1841 het landhuis "De Rohorst” bouwen. Daaromheen werd nadien een landgoed gesticht met enkele boerderijen. Roelofs deed veel onderzoek naar dit landgoed.
Bakker overleed in 1866. Zijn grafsteen is de oudste op de Hammer begraafplaats.
Na het overlijden van Bakker wordt het landhuis verhuurt aan twee juffers. Eén van deze juffers zette in 1895 dienstmeisje Aaltje van Haarst met een mooie zijden muts en paraplu op de foto. Het is de oudst bekende foto van iemand uit Den Ham.
 
Dialect
Om een idee te krijgen van het dialect in Meer en Noord-Meer heeft Roelofs enkele gedichten of fragmenten van gedichten opgenomen van de bekende Hammer dichter Henk Pool en van de Hellendoornse dichter Johanna van Buuren.
Roelofs heeft een hoofdstuk gewijd aan de omgangstaal in dit gebied. De Zwolse meester Willem Kloeke schreef onder meer tijdens zijn vakanties in Meer en Noord-Meer een boek over dialecten ("Reise door Overiesel”)  en in het bijzonder over dit uitzonderlijk mooie dialect. Roelofs ontdekte dat dit dialect meer aansluit op het Zwols en het IJssels dan op het Twents.
 
De mensen
Buitengewoon interessant schrijft Roelofs over enkele Hammenaren (Wevers, Tebberman en Steen) die in 1895 te voet naar de kerk in Lemele gaan. Dit verhaal geeft inzicht in wat mensen lopend beleefden. De waterstand in de Regge was te hoog en men moest via Nieuwe Brug weer terug.
In de raadsverslagen van 1930 tot 1943 kwam Roelofs zoveel tegen over woonwagenbewoners aan de Marleseweg en over hun problemen dat hij er niet aan kon ontkomen om over hun tragedie te schrijven.
Roelofs haalt in zijn boek ook Meerbewoner en architect Vincent Vlaanderen aan. Samen met de bekende Twentse architect Jan Jans tekenden deze moderne architecten veel oude boerderijen. Vlaanderen ontwierp in Den Ham: het Middendorpshuis, de aula en het huis aan de Roggestraat 76 "Ter Zijde”.
 
Nieuwe feiten
Veel dingen komen in het boek aan het licht, waar nog niet eerder over is gepubliceerd.
Zo weet Roelofs nieuwe feiten te schrijven over o.a. de Rohorst, de Azoelen en over de scheepvaart en de visvangst (de aalstallen) op de Regge.
Roelofs beschrijft de oorlog van 1380 en ziet (nieuwe) aanknopingspunten tussen deze oorlog en het verhaal van Gisela en Jonker Arent ("De Groene Jager”).

Alle vragen beantwoord
Evert Roelofs is blij dat het boek nu klaar is: "Het houdt je constant bezig. Er is een boel van mij afgevallen. Ik heb het met buitengewoon veel plezier gedaan.”
Het is geen droog geschiedenis boek geworden. Ook geen saaie opéénvolging van artikelen. Eén en ander is gegoten in een mooie lay-out. Het omslag is een ontwerp van Roelofs: het landschap van de Linderbeek, die dwars door het gebied stroomt, is ooit in haar winterse pracht door hem gekiekt.
Het boek, dat gedrukt is bij een uitgever in Meppel, komt deze maand in eigen beheer uit. In een eerste oplage van 700 exemplaren voor een betaalbare prijs van 27 euro 50.
"Mochten er nog vragen zijn over Meer en Noord-Meer, met het lezen van dit boek worden die alle beantwoord”, aldus Roelofs.
 
© Jan van der Kolk

Dit artikel is ook te lezen in kwartaalblad 't Middendorpshuis, een uitgave van de Oudheidkundige Vereniging Den Ham - Vroomshoop, 2004/4.


 Evert Roelofs     vervolg   
 

 
v.l.n.r. Evert Roelofs, burgemeester Helmer Koetje en voorzitter Freek Miskotte


  
In 2008 verscheen 'De erven in de buurschap Magele', Albert G. Kleinjan en Gerrit Hesselink.
Uitgave: Oudheidkundige Vereniging Den Ham-Vroomshoop

Afbeelding invoegen
 

 
In 2012 verscheen 'Linde, historie en erfgoed', A.G. Kleinjan, drs. C.J. Bos en L. Klaassen.
Uitgave: Oudheidkundige Vereniging Den Ham-Vroomshoop
Afbeelding invoegen                           Afbeelding invoegen